کد مطلب:233416 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:255
تثبیت امامت در غدیر
ان الله - عزوجل - لم یقبض نبیه صلی الله علیه و آله حتی أكمل له الدین و أنزل علیه القرآن...
خداوندی كه عزیز است و جلیل، جان پیامبرش را نگرفت مگر بعد از آن كه دین را برایش كامل گرداند و قرآن را بر او فرستاد، كه در این قرآن بیان هر چیزی آمده است: حلال و حرام و احكام، و نیازمندی های مردمان به طور كامل و تمام؛ كه خداوند تبارك و تعالی چنین فرمود: «در كتاب خدا به هیچ روی از بیان چیزی كوتاهی نكردیم».
و در آخرین حج از عمر شریف آن حضرت چنین نازل شد: «امروز دین را برایتان كامل كردم و نعمتم را بر شمایان تمام نمودم و دینتان را به عنوان دینتان پسندیدم»، كه امامت تمام كننده ی دین و كامل كننده ی آن است.
و پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا نرفت مگر این كه نشانه های دین را برای امتش تبیین فرمود و راه را برایشان آشكار ساخت و آنان را در مسیر حق قرار داد و علی علیه السلام را به عنوان امام و راهنما برایشان تعیین فرمود و تمام آنچه را كه امت به آن نیاز داشت بیان كرد.
حضرت ثامن الحجج علیه السلام در این فراز از روایت، در تأكید بر این امر كه نصب امام علیه السلام از جانب خداوند صورت می گیرد و تعیین آن از اختیارات امت نیست به این دلیل استناد می كنند كه آیاتی در قرآن كریم بر این دلالت دارند كه
[ صفحه 30]
خداوند تبارك و تعالی دین خود را برای این امت تمام نمود، شریعت و احكام آن را تبیین كرد و از آنچه كه آنان بدان نیازمندند چیزی فرو گذار ننمود. در نتیجه چگونه ممكن است كه امر امامت را - كه بنا به اجماع علمای شیعه و عامه از مهمترین امور است - وا گذاشته باشد؟!
به عنوان مثال امام علیه السلام به آیه ی شریفه ی (و نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شی ء) [1] ؛و ما بر تو فرو فرستادیم كتابی را كه در آن بیان هر چیزی است، اشاره می فرمایند.
آیا ممكن است كتابی شریف كه بیان گر هر چیزی است، در امر خطیر امامت سكوت اختیار كرده و بیانی روشن نداشته باشد؟
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در پی بیان تمامیت كلام وحی و پاسخ گویی آن به همه نیازها و ضرورت های زندگی معنوی و مادی بشر، به این آیه استشهاد فرموده است كه:
(ما فرطنا فی الكتاب من شی ء) [2] ؛
به هیچ وجه در كتاب (قرآن) چیزی را فرو نگذارده ایم.
سپس به آیه ی اكمال دین استناد جسته اند - كه در ماههای آخر عمر پیامبر صلی الله علیه و آله پس از حجةالوداع نازل شده است -:
«ألیوم أكملت لكم دینكم و أتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دینا) [3] .
امروز (عید غدیر) دینتان را برایتان كامل ساختم و نعمتم را بر شما تمام
[ صفحه 31]
كردم و این اسلام (كامل شده ی به امامت علی و ائمه معصومین از فرزندان او) را به عنوان دین، برایتان پسندیدم.
آن حضرت پس از بیان این دو آیه از قرآن برای تبیین این حقیقت كه دین اسلام و كتاب آسمانی آن، دین و كتابی كامل هستند و همه جنبه های ضروری و معنوی و مادی زندگی انسان را در نظر گرفته اند فرموده است:
«مسأله امامت (رهبری امامان معصوم علیه السلام) از تمامیت دین است. رسول خدا صلی الله علیه و آله چشم از این جهان فرو نبست مگر این كه پایه ها و معیارهای مهم دین را برای مردمان بیان فرمود، راهها را برایشان روشن ساخت، آنان را در مسیر حق قرار داد و علی علیه السلام را به عنوان امام و راهنما برایشان تعیین كرد و تمامی مسایلی را كه مردم بدان نیاز دارند برای آنان بیان نمود. اگر كسی گمان كند كه خداوند دینش را كامل نساخته است، در حقیقت كتاب خدا را رد كرده و كافر شده است».
از مضمون بیانات امام علیه السلام بر می آید كه حضرت خواسته اند به اشاره و كنایه بفرمایند: استخراج، فهم و بیان همه علوم و دانشها از قرآن، كار هر كس نیست [4] و ضرورتا باید به مصلحان آگاه و منصوص آن در قرآن مراجعه كرد (یعلمهم الكتاب و الحكمة) [5] .
راوی این روایت - كه گویا مطلب برایش جالب یا سنگین بود - دوباره پرسید: آیا پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همچون حضرت سلیمان بن داوود - كه سخن گفتن پرندگان را می دانست - بر این امور قادر بود؟
[ صفحه 32]
و امام علیه السلام برای آنكه میزان برتری دانش پیامبر - و به دنبال ایشان، میزان علم و آگاهی امامان - را كاملا برای او بیان كرده باشند، افزودند:
خداوند به هدهد نیرویی داده بود كه می توانست بفهمد در كدام مناطق زیرزمین آب وجود دارد و برای همین او به استخدام سپاهیان حضرت سلیمان در آمده بود تا محل آب را به جناب حضرت سلیمان بنمایاند. در آن مدتی كه هدهد به سرزمین سبا رفت و مدتی غایب شد، حضرت سلیمان از این كه هدهد حضور نداشت تا محل آب را نشان دهد و لشكر در آن جا فرود آید و اردو زند خشمگین شد. خداوند به آن پرنده ی كوچك نیرویی داده بود كه به جناب سلیمان نداده بود، با آن كه باد و طوفان و آدمیان و پریان و شیاطین طاغی همگی فرمان بردار او بودند، اما با این همه قدرت، خدای متعال او را نیازمند یك پرنده كوچك قرار داده بود.
امام علیه السلام در ادامه چنین فرمود: خداوند در قرآن كریم می فرماید: «اگر قرآنی باشد كه كوهها با آن به حركت در آیند و زمین به آن پیموده شود و مردگان به سخن در آیند(همین قرآن است، اما باز هم ایمان نمی آورند) تمامی امر از آن خداست».
آنگاه امام علیه السلام در ادامه فرمود: «براستی ما وارثان قرآنیم. در این قرآن دانشی است كه كوهها به وسیله آن از جا كنده می شوند و شهرها و سرزمین ها پیموده می گردند و مردگان به آن زنده می شوند و این ما هستیم كه آن را می دانیم.
اما بیان و استخراج آن علوم و دانش ها از قرآن، فقط به وسیله معلمان و مفسران حقیقی قرآن، یعنی ائمه علیه السلام مقدور و ممكن است.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «من در میان شما دو گوهر گران قدر به جای می گذارم. تا زمانی كه به آن دو چنگ می زنید، هرگز گمراه نخواهید شد. یكی
[ صفحه 33]
از آنها از دیگری برتر است و آن كتاب خداست. ریسمانی كشیده از آسمان تا به زمین و دیگری عترت من، كه همان اهل بیت من هستند. این دو هیچ گاه از یك دیگر جدا نمی شوند تا آن گاه كه در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند. پس بنگرید كه بعد از من با این دو یادگار چه می كنید» [6] .
مجاشعی از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت كرده كه فرمود: از من در مورد كتاب خدا هر چه می خواهید بپرسید. به خدا سوگند هر آیه ای از قرآن فرود آمد، در شب یا روز، در سفر یا حضر، رسول خدا صلی الله علیه و آله آن آیه را بر من قرائت می كرد و تأویل آن را به من تعلیم می فرمود.
در این هنگام ابن الكوا برخاست و گفت: ای امیرمؤمنان! هنگامی كه شما غایب بودی و آیه نازل می شد چه میكردی؟ فرمود: هر گاه آیه ای فرود می آمد و من غایب بودم، پس از آن كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد می شدم آن را بر من قرائت می كرد و می فرمود: ای علی! این آیه بر من فرود آمده و تأویل و تفسیرش چنین است. [7] .
خداوندی كه عزیز است و جلیل، جان پیامبرش را نگرفت مگر بعد از آن كه دین را برایش كامل گرداند و قرآن را بر او فرستاد، كه در این قرآن بیان هر چیزی آمده است: حلال و حرام و احكام، و نیازمندی های مردمان به طور كامل و تمام؛ كه خداوند تبارك و تعالی چنین فرمود: «در كتاب خدا به هیچ روی از بیان چیزی كوتاهی نكردیم».
و در آخرین حج از عمر شریف آن حضرت چنین نازل شد: «امروز دین را برایتان كامل كردم و نعمتم را بر شمایان تمام نمودم و دینتان را به عنوان دینتان پسندیدم»، كه امامت تمام كننده ی دین و كامل كننده ی آن است.
و پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا نرفت مگر این كه نشانه های دین را برای امتش تبیین فرمود و راه را برایشان آشكار ساخت و آنان را در مسیر حق قرار داد و علی علیه السلام را به عنوان امام و راهنما برایشان تعیین فرمود و تمام آنچه را كه امت به آن نیاز داشت بیان كرد.
حضرت ثامن الحجج علیه السلام در این فراز از روایت، در تأكید بر این امر كه نصب امام علیه السلام از جانب خداوند صورت می گیرد و تعیین آن از اختیارات امت نیست به این دلیل استناد می كنند كه آیاتی در قرآن كریم بر این دلالت دارند كه
[ صفحه 30]
خداوند تبارك و تعالی دین خود را برای این امت تمام نمود، شریعت و احكام آن را تبیین كرد و از آنچه كه آنان بدان نیازمندند چیزی فرو گذار ننمود. در نتیجه چگونه ممكن است كه امر امامت را - كه بنا به اجماع علمای شیعه و عامه از مهمترین امور است - وا گذاشته باشد؟!
به عنوان مثال امام علیه السلام به آیه ی شریفه ی (و نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شی ء) [1] ؛و ما بر تو فرو فرستادیم كتابی را كه در آن بیان هر چیزی است، اشاره می فرمایند.
آیا ممكن است كتابی شریف كه بیان گر هر چیزی است، در امر خطیر امامت سكوت اختیار كرده و بیانی روشن نداشته باشد؟
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در پی بیان تمامیت كلام وحی و پاسخ گویی آن به همه نیازها و ضرورت های زندگی معنوی و مادی بشر، به این آیه استشهاد فرموده است كه:
(ما فرطنا فی الكتاب من شی ء) [2] ؛
به هیچ وجه در كتاب (قرآن) چیزی را فرو نگذارده ایم.
سپس به آیه ی اكمال دین استناد جسته اند - كه در ماههای آخر عمر پیامبر صلی الله علیه و آله پس از حجةالوداع نازل شده است -:
«ألیوم أكملت لكم دینكم و أتممت علیكم نعمتی و رضیت لكم الاسلام دینا) [3] .
امروز (عید غدیر) دینتان را برایتان كامل ساختم و نعمتم را بر شما تمام
[ صفحه 31]
كردم و این اسلام (كامل شده ی به امامت علی و ائمه معصومین از فرزندان او) را به عنوان دین، برایتان پسندیدم.
آن حضرت پس از بیان این دو آیه از قرآن برای تبیین این حقیقت كه دین اسلام و كتاب آسمانی آن، دین و كتابی كامل هستند و همه جنبه های ضروری و معنوی و مادی زندگی انسان را در نظر گرفته اند فرموده است:
«مسأله امامت (رهبری امامان معصوم علیه السلام) از تمامیت دین است. رسول خدا صلی الله علیه و آله چشم از این جهان فرو نبست مگر این كه پایه ها و معیارهای مهم دین را برای مردمان بیان فرمود، راهها را برایشان روشن ساخت، آنان را در مسیر حق قرار داد و علی علیه السلام را به عنوان امام و راهنما برایشان تعیین كرد و تمامی مسایلی را كه مردم بدان نیاز دارند برای آنان بیان نمود. اگر كسی گمان كند كه خداوند دینش را كامل نساخته است، در حقیقت كتاب خدا را رد كرده و كافر شده است».
از مضمون بیانات امام علیه السلام بر می آید كه حضرت خواسته اند به اشاره و كنایه بفرمایند: استخراج، فهم و بیان همه علوم و دانشها از قرآن، كار هر كس نیست [4] و ضرورتا باید به مصلحان آگاه و منصوص آن در قرآن مراجعه كرد (یعلمهم الكتاب و الحكمة) [5] .
راوی این روایت - كه گویا مطلب برایش جالب یا سنگین بود - دوباره پرسید: آیا پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همچون حضرت سلیمان بن داوود - كه سخن گفتن پرندگان را می دانست - بر این امور قادر بود؟
[ صفحه 32]
و امام علیه السلام برای آنكه میزان برتری دانش پیامبر - و به دنبال ایشان، میزان علم و آگاهی امامان - را كاملا برای او بیان كرده باشند، افزودند:
خداوند به هدهد نیرویی داده بود كه می توانست بفهمد در كدام مناطق زیرزمین آب وجود دارد و برای همین او به استخدام سپاهیان حضرت سلیمان در آمده بود تا محل آب را به جناب حضرت سلیمان بنمایاند. در آن مدتی كه هدهد به سرزمین سبا رفت و مدتی غایب شد، حضرت سلیمان از این كه هدهد حضور نداشت تا محل آب را نشان دهد و لشكر در آن جا فرود آید و اردو زند خشمگین شد. خداوند به آن پرنده ی كوچك نیرویی داده بود كه به جناب سلیمان نداده بود، با آن كه باد و طوفان و آدمیان و پریان و شیاطین طاغی همگی فرمان بردار او بودند، اما با این همه قدرت، خدای متعال او را نیازمند یك پرنده كوچك قرار داده بود.
امام علیه السلام در ادامه چنین فرمود: خداوند در قرآن كریم می فرماید: «اگر قرآنی باشد كه كوهها با آن به حركت در آیند و زمین به آن پیموده شود و مردگان به سخن در آیند(همین قرآن است، اما باز هم ایمان نمی آورند) تمامی امر از آن خداست».
آنگاه امام علیه السلام در ادامه فرمود: «براستی ما وارثان قرآنیم. در این قرآن دانشی است كه كوهها به وسیله آن از جا كنده می شوند و شهرها و سرزمین ها پیموده می گردند و مردگان به آن زنده می شوند و این ما هستیم كه آن را می دانیم.
اما بیان و استخراج آن علوم و دانش ها از قرآن، فقط به وسیله معلمان و مفسران حقیقی قرآن، یعنی ائمه علیه السلام مقدور و ممكن است.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «من در میان شما دو گوهر گران قدر به جای می گذارم. تا زمانی كه به آن دو چنگ می زنید، هرگز گمراه نخواهید شد. یكی
[ صفحه 33]
از آنها از دیگری برتر است و آن كتاب خداست. ریسمانی كشیده از آسمان تا به زمین و دیگری عترت من، كه همان اهل بیت من هستند. این دو هیچ گاه از یك دیگر جدا نمی شوند تا آن گاه كه در كنار حوض كوثر بر من وارد شوند. پس بنگرید كه بعد از من با این دو یادگار چه می كنید» [6] .
مجاشعی از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت كرده كه فرمود: از من در مورد كتاب خدا هر چه می خواهید بپرسید. به خدا سوگند هر آیه ای از قرآن فرود آمد، در شب یا روز، در سفر یا حضر، رسول خدا صلی الله علیه و آله آن آیه را بر من قرائت می كرد و تأویل آن را به من تعلیم می فرمود.
در این هنگام ابن الكوا برخاست و گفت: ای امیرمؤمنان! هنگامی كه شما غایب بودی و آیه نازل می شد چه میكردی؟ فرمود: هر گاه آیه ای فرود می آمد و من غایب بودم، پس از آن كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد می شدم آن را بر من قرائت می كرد و می فرمود: ای علی! این آیه بر من فرود آمده و تأویل و تفسیرش چنین است. [7] .
[1] نحل (16):89.
[2] انعام (16):38.
[3] مائده(5):3.
[4] و چه بسا از همين روست كه عده اي از مفسران منكر اين معني از آيات شريفه قرآن هستند كه به روشني بيان مي دارد همه چيز به طور مطلق در قرآن آمده است.
[5] جمعه(62):2.
[6] سنن ترمذي 5 /663.
[7] بشارة المصطفي: ص 270.